‘प्रधानमन्त्री प्रचण्डजीलाई विश्वासको मत दिएपछि नयाँ राजनीतिक अध्याय सुरु भयो’

प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटारमा पुस १० गते तत्कालीन प्रधानमन्त्री एवं नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवासँग नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (माओवादी केन्द्र) का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डको लामो छलफल चल्यो । कांग्रेस र माओवादीबीच प्रधानमन्त्रीको पहिले बन्ने विषयमा सहमति हुन नसकेपछि प्रचण्ड नेकपा एमालेसहितका दलहरूको सहयोगमा प्रधानमन्त्री बने । तर, प्रधानमन्त्री प्रचण्डलाई काम गर्न सहज भएन । एमाले, राप्रपा र रास्वपालाई प्रभावशाली मन्त्रालय दिनुपर्ने अवस्था सिर्जना भएपछि प्रचण्डलाई सकस सुरु भयो । राजनीति भूमरीमा देश पर्ने चिन्ताले नेपाली कांग्रेस आन्तरिक छलफलमा जुट्यो । कांग्रेसभित्र प्रधानमन्त्री प्रचण्डसँग संवाद गर्नैपर्ने दबाब बढिरहेका बेला सभापति शेरबहादुर देउवा र प्रभावशाली नेता एवं केन्द्रीय सदस्य मोहनबहादुर बस्नेतले अग्रसरता लिए । प्रधानमन्त्री प्रचण्डसँग कुरा गर्नुअघि नेता बस्नेतले माओवादी उपमहासचिव वर्षमान पुन अनन्तसँग संवाद गरे । नेताद्वय बस्नेत र पुनको संवादपछि परिस्थिति फेरियो । एकाएक कांग्रेस–माओवादीको सहकार्य सुनिश्चित भयो । त्यसपछि कसरी निर्वाचनमा सहकार्य गरेका दलहरू एकठाउँमा आइपुगे ? पूर्वमन्त्री एवं कांग्रेस–माओवादी सहकार्यका सूत्राधार मोहनबहादुर बस्नेतसँग गरिएको विशेष अन्तरवार्ताः

–कांग्रेस–माओवादीबीच पुस १० गते असहमति हुँदा टुटेको पाँच दलीय गठबन्धन पुनः एकैठाउँमा आइपुगेको छ । अरु तीन दल थपिएर आठ दलीय मोर्चा बनाउनुभयो । यो गठबन्धन कसरी सम्भव भयो ?

–हाम्रा श्रद्धेय नेता, महामानव बीपी कोइरालाले भन्नुभएको छ, ‘हाम्रो विरोध कटुताहीन र सैद्धान्तिक हुनुपर्छ । तर, व्यक्तिगत हुनुहुँदैन ।’ राष्ट्रिय राजनीतिमा समयक्रमसँगै नयाँ–नयाँ परिस्थिति बन्छन् । तर, सम्हालिएर अघि बढ्ने उत्साह राख्नु र राजनीतिक निकासका लागि उच्च सुझबुझ राख्नु चाहिँ राजनीतिक नेतृत्वको जिम्मेवारी हो । नेपाली कांग्रेस पार्टी र श्रद्धेय सभापति शेरबहादुर देउवाजीले यही दूरदर्शिता राख्नुभएको हो । हामीले राजनीतिक निकासका लागि दिशानिर्देश गर्ने, संवाद गर्ने र देशको अहिलेको आवश्यकतालाई बोध गरेर रुपान्तरणको बाटोमा अघि बढ्न प्रेरित गरेका हौँ । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डजीले संसदमा पहिलेका त्रुटी सच्याएर जाने, संविधानको अक्षरसः पालना पर्ने र सबैलाई मिलाएर अघि बढ्र्ने प्रतिवद्धता व्यक्त गर्नुभयो । सरकार राम्रोसँग चलाउछु र विकास निर्माणलाई तीव्र गतिमा अघि बढाउने संकल्प उहाँले गर्नुभयो । बिना स्वार्थ काम गर्छु भन्ने उहाँको अभिव्यक्तिको आधारमा मैले संवादको थालनी गरेको हुँ । अर्कोतर्फ सरकार गठनपछि एमालेको गतिविधि त्यति राम्रो भएन । राप्रपा र रास्वपालाई राम्रा मन्त्रालय जिम्मा लगाउने र अस्थिरतामार्फत फेरि कुनै पनि बेला चुनाव हुने अवस्था आउन सक्ने वातावरण बन्दैगयो । प्रधानमन्त्रीजीले एमाले नेताको घरमा दिनैपिच्छे जानुपर्ने अवस्था आयो । कांग्रेसभित्र संविधानको रक्षाका लागि, राजनीतिक स्थिरताका लागि, विकासका लागि कांग्रेसले अग्रसरता दिनैपर्छ भन्ने बहस सुरु भयो । र, कांग्रेसको त्यही अग्रसरताका कारण पाँच दलीय गठबन्धन ब्यूतियो । साथै राष्ट्रपति निर्वाचनका लागि मनोनयनपत्र दर्ता गर्ने समयसम्म आइपुग्दा अरु राजनीतिक दलसँग पनि सहकार्यअघि बढ्यो ।

–सत्ता स्वार्थकै कारण कांग्रेसले विश्वासको मत दियो भन्ने आरोप छ नि ? के भन्नुहुन्छ ?

–प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र हाम्रो पार्टी सभापतिले नयाँ राजनीतिक अध्याय सुरु भयो भन्नुभएको छ । यो नयाँ राजनीतिक यात्रा मात्रै होइन, यो त पाँच दलीय गठबन्धनले स्थानीय निकाय, प्रदेश र संघको चुनावमा देशभरि गरेको सहकार्यको शिलशिला पनि हो । निर्वाचनको परिणाम अपेक्षाकृत नभए पनि सकारात्मक रह्यो । तर, शान्तिपूर्ण निर्वाचन गर्नु गठबन्धनको सफलता थियो । नेपाली कांग्रेस ठूलो दल बन्यो । त्यसैगरी नेकपा माओवादी केन्द्र, नेकपा एकीकृत समाजवादी लगायतका दलहरूलाई पनि निर्वाचनमा गठबन्धन गरेरै चुनावी अभियानमा निश्चित सिट हासिल भयो । र, त्यसपछि दोस्रो चरण प्रवेश भयो । गठबन्धन भित्रबाट र अरु पनि दलहरू थपिएर सरकार बनाउने तयारी थियो । तर, सरकार बनाउने तयारी गरिरहँदा पुस १० गते सहमति नभएको साँचो हो । प्रधानमन्त्री प्रचण्डजीले विश्वासको मत लिँदा कांग्रेसको साथ खोज्नुभयो । हामीले पनि विश्वासको मत दियौँ । र नयाँ राजनीतिक अध्याय सुरु भयो । यो सत्ता स्वार्थले होइन । राजनीतिक निकास र दलहरूबीचको सहकार्यलाई जीवन्त राख्न हो ।

–पाँच दलीय गठबन्धन जोगाउन नसक्नुमा कसको गल्ती थियो ? त्यो जिम्मेवारी कांग्रेसले लिनुपर्दैन ?

–महत्वपूर्ण प्रश्न गर्नुभयो । हो, नेपाली कांग्रेसभित्रका वार्ताकारहरूले राजनीतिक सुझबुझ राख्नसक्नुभएन । वार्ताकारहरूले जिम्मेवारी निभाउन सक्नुभएन । आउन सक्ने परिस्थितिजन्य क्रियाकलापहरू बुझ्न सक्नुभएन । सरकार बनाउने परिस्थिति रोकियो । र, अर्को परिस्थिति बन्यो । नेपाली कांग्रेस ठूलो पार्टी भएकाले प्रधानमन्त्री र राष्ट्रपति पनि लिनुपर्छ भन्ने केन्द्रीय कार्यसम्पादन समितिको निर्णय थियो । सभापतिजीले पार्टीको निर्णयअनुसार संवाद गर्नुभयो । तर, त्यही बेलामा वार्ताकारहरूले परिस्थितिलाई बुझेर प्रधानमन्त्री प्रचण्डलाई दिनुपर्छ भन्ने दूरदर्शिता राख्नुपर्नेथियो । तत्कालीन अवस्थालाई बुझेर डाइनामिक निर्णय गर्न सक्नुपथ्र्यो । त्यो पतिस्थिति बनेन । प्रचण्डजीले एमालेसँग मिलेर सरकार बन्ने परिस्थिति बन्यो । यो कुरा नेपाली कांग्रेसका कार्यकर्तालाई मन परेको थिएन । अहिले आएर त्यो अवस्था करेक्सन भइसकेको छ ।

–प्रधानमन्त्री प्रचण्डसँग तपाईले संवादको सुरुआत कसरी गर्नुभयो ?

–सरकार गठन भयो । प्रचण्डजी प्रधानमन्त्री बन्नुभयो । सभामुखको निर्वाचन भयो । तर प्रधानमन्त्रीजी दिनमा एकपटक बालकोट जानुपर्ने परिस्थिति बन्यो । प्रधानमन्त्री स्वतन्त्र भएर काम गर्न पाउनु भएन । अर्को कुरा चाहिँ संविधान नै धरापका पर्ने स्थिति सिर्जना भयो । कुनै पनि बेलामा मध्यावधी चुनाव हुने अवस्थाको सिर्जना हुन सक्ने खतरा देखियो । पटक–पटक संसद विघटन गर्ने गरेको, प्रधानमन्त्री जस्तो एउटा गरिमामय पदको मान्छेले पार्टीको एउटा नेताको घरमा धाउनु पर्ने, प्रधानमन्त्रीले स्वतन्त्र रुपमा काम गर्न नपाएको अवस्थामा उहाँलाई सहयोग गर्नु र उत्साह दिनु हाम्रो दायित्व बन्ने नै भयो । त्यसैले राजनीतिक अस्थिरता रोक्न र यो परिस्थितिबाट मुक्ति दिलाउनका लागि कांग्रेसले केही कदम चाल्नैपर्छ भन्ने लाग्यो । यो कुरा मलाई पनि लाग्यो । र मैले सभापतिजीलाई भेटे मुलुक बबार्द हुनलाग्यो । अब हामी केही कदम चाल्नैपर्यो भनेँ । र मैले कुरा राखेँ । उहाँले पनि के गर्ने त ? भन्नुभयो । अब हामीले अर्को विकल्प खोजौँ । फेरि विश्वासको मत दिएर हुन्छ वा अरु केही गरेर हुन्छ, हिजोको गठबन्धनलाई ल्याएर हुन्छ, अब प्रधानमन्त्रीजीसँग वार्ताको वातावरण बनाउनु पर्यो भन्ने प्रस्ताव मैले राखेँ । लगत्तै म वर्षमान पुनजीको घरमा गएँ । हामीबीच लामो कुराकानी भयो । त्यो कुरा मैले सभापतिजीलाई भनेँ । अन्य धरै माध्यमबाट माओवादी नेताहरूसँग कुराकानी भयो । यो कुरा विश्वासको मत दिनुभन्दा दुई दिनअघिको हो । र, प्रधानमन्त्रीजी र सभापतिजीबीच भेटघाट गरेर संवाद अघि बढाउने काम भयो । केही नेताहरूले फरक मत राखे पनि ह्वीप जारी भयो । र, हामीले विश्वासको मत दियौँ । विश्वासको मत दिइसकेपछि हामी सरकारमा जाउँला भनेर कुरा राखेको होइन । हुन त संसदमा केपी ओलीजीले कांग्रेसप्रति एकदमै घोचपेच गरेर कुरा गर्नुभयो । त्यो चाहिँ उहाँहरूको कमजोरी थियो । सुदूरपश्चिमको सरकार ढल्यो । केपीजीले आरोप कांग्रेसलाई लगाउनुभयो । तर, सुदूरपश्चिम प्रदेशको सरकार ढल्नुमा हाम्रो कुनै भूमिका थिएन । संसदमा विश्वासको मत दिएपछि नयाँ परिस्थिति सिर्जना हुन थाल्यो । संवादलाई निरन्तरता दियौँ । र देशलाई निकास दिने ठाउँमा हामी पुगेका हौँ । 

राष्ट्रपतिमै कांग्रेसको दावी किन ?

महामहिम पद राष्ट्रपति भनेको राष्ट्रप्रमुखको जिम्मेवारी हो । अहिलेको राष्ट्रपतिले एमालेको छाँयाको रुपमा काम गर्दै जानु भयो । देश ठुलो राजनीतिक चक्रब्यूहमा फसेको बेला कांग्रेस, माओवादी, एकीकृत समाजवादीसहितका दलहरू सडक आन्दोलनमा जानुपर्ने अवस्था आयो । त्यस्तो नहोस् भनेर नै हामीले राष्ट्रपति दावी गरेका हौँ । अरु पार्टीका नेताहरूले पनि हामी कांग्रेसलाई मत दिन्छौँ भनेर फोन गर्नुभयो । हामीले राष्ट्रपतिको उमेदवारी दिए सहयोग गर्ने वातावरण बन्यो । अब राष्ट्रपतिका कांग्रेसका उम्मेदवारले अत्यधिक मत ल्याएर जित्नुहुन्छ । त्यसपछि मुलुकको संविधानको रक्षा र कानूनको रक्षाका लागि मुलुकको आलङ्कारिक राष्ट्रपतिले भूमिका निभाउनु हुनेछ । राष्ट्रपतिले अप्ठ्यारो पर्दा सल्लाह दिनु बेग्लै कुरा हो । तर सक्रिय रुपमा राजनीतिक भूमिकामा आउने र कसैको पक्ष वा विपक्षमा लाग्ने कुरा राष्ट्रपतिबाट हुनुहुँदैन । अब मुलुकले निकास पाउँछ । अर्काले पायो, यसले पायो, उसले पायो भन्नुभन्दा अब देशको विकास र समुन्नतिको बाटोमा अघि बढ्नेतर्फ हाम्रो ध्यान केन्द्रित हुनुपर्छ ।

–अन्त्यमा, तपाईले भन्नुभयो कि पहिलोचरणमा वर्षमान पुनसँग संवाद गर्नुभयो । त्यसपछि पहिलो पटक विश्वासको मत दिने विषयमा भेट हुँदा प्रधानमन्त्रीजीसँग के विषयमा कुरा भएको थियो ?

–विश्वासको मत दिने विषयमा प्रधानमन्त्रीजीले सकारात्मक रुपमा कुरा गर्नुभयो । उहाँले मलाई विश्वासको मत दिनुहोस्, म त्यो सहयोगलाई विश्वासमा लिएर काम गर्ने वातावरण निर्माण गर्छु भन्नुभयो । म त्यो अवस्थामा वार्तामा उपस्थित नभए पनि त्योबीचमा छलफलमा प्रधानमन्त्रीसँग र दोस्रो तहका नेताहरूसँग निरन्तर संवाद भइरह्यो । वर्षमान पुनजीसँग कुरा हुँदा मलाई लाग्यो– उहाँ निकै राम्रो राजनीतिक सुझबुझ भएको नेता हुनुहुँदोरहेछ । उहाँसँगको छलफलपछि हामीले दोस्रो तहका नेताहरूबीच छलफल चलायौँ । त्यसपछि क्रमशः विगतमा संविधान र लोकतन्त्रको रक्षार्थ लडेका कांग्रेस, माओवादी, एकीकृत समाजवादी पार्टीहरूबीच एकठाउँमा आउने वातावरण बन्यो ।